Podatek od darowizny i spadku – kiedy i ile trzeba zapłacić?

Podatek od darowizn i spadków to jedno z ważniejszych obciążeń, z którymi mogą spotkać się osoby fizyczne nabywające majątek w drodze spadku lub darowizny. Choć obciążenie to może wydawać się skomplikowane, jego zasady są ściśle określone w polskim prawie. Wyjaśniamy zatem, kto i kiedy jest zobowiązany do zapłaty tego podatku, jakie kwoty wolne od opodatkowania obowiązują w różnych grupach podatkowych, oraz jak oblicza się wysokość należnej kwoty.

Kiedy powstaje obowiązek zapłaty podatku?

Podatek od spadków i darowizn obowiązuje w momencie nabycia rzeczy lub praw majątkowych na terenie Polski. Dotyczy to sytuacji, takich jak dziedziczenie, darowizna, zasiedzenie, czy inne nieodpłatne nabycie majątku. Obowiązek zapłaty podatku pojawia się w chwili, gdy wartość nabytego majątku przekroczy określoną kwotę wolną od podatku. Nabycie ma zastosowanie do rzeczy i praw majątkowych zarówno w kraju, jak i za granicą, o ile nabywca, spadkodawca lub darczyńca mają związek z Polską (obywatelstwo lub miejsce stałego pobytu).

Grupy podatkowe i kwoty wolne

Podatek od spadków i darowizn jest obliczany w zależności od grupy podatkowej, do której należy nabywca. Na podstawie przepisów wyróżnia się trzy grupy podatkowe, które zależą od stopnia pokrewieństwa z osobą, od której lub po której majątek został nabyty.

• • Grupa I obejmuje najbliższą rodzinę, w tym małżonków, dzieci, rodziców, rodzeństwo, a także pasierbów, zięciów, synowe oraz teściów. Dla tej grupy kwota wolna od podatku wynosi 36 120 zł
  • Grupa II dotyczy dalszych krewnych, takich jak zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, małżonkowie rodzeństwa. Kwota wolna dla tej grupy to 27 090 zł
  • Zobacz więcej: https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-darowizna-w-rodzinie

• • Grupa III obejmuje osoby spoza najbliższej rodziny, które otrzymują majątek w wyniku darowizny lub spadku. Dla nich kwota wolna wynosi 5 733 zł
  • Zobacz więcej: https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-darowizna-w-rodzinie

Jeżeli wartość nabytego majątku przekroczy te kwoty, należy uiścić podatek od nadwyżki zgodnie z obowiązującą skalą podatkową.

Jak obliczany jest podatek?

Wysokość podatku zależy od nadwyżki wartości nabytego majątku ponad kwotę wolną od podatku. Dla każdej grupy podatkowej obowiązują inne stawki. Podatek jest progresywny i rośnie w miarę wzrostu wartości nabytego majątku. Skala wygląda następująco:

1. Grupa I:
   • Do 10.278 zł – 3%,
   • Od 10.278 zł do 20.556 zł – 5% nadwyżki,
   • Powyżej 20.556 zł – 7% nadwyżki.
     
     
2. Grupa II:
   • Do 10.278 zł – 7%,
   • Od 10.278 zł do 20.556 zł – 9% nadwyżki,
   • Powyżej 20.556 zł – 12% nadwyżki.
     
     
3. Grupa III:
   • Do 10.278 zł – 12%,
   • Od 10.278 zł do 20.556 zł – 16% nadwyżki,
   • Powyżej 20.556 zł – 20% nadwyżki.

Dodatkowo, nabycie w drodze zasiedzenia jest opodatkowane stawką 7% wartości nabytego majątku.

Moment powstania obowiązku podatkowego

Obowiązek podatkowy powstaje w różnych momentach, w zależności od rodzaju transakcji:

• Spadek – obowiązek podatkowy powstaje z chwilą przyjęcia spadku,
• Darowizna – obowiązek powstaje w momencie złożenia oświadczenia przez darczyńcę, jeśli umowa została zawarta notarialnie, a jeśli nie, to z chwilą wykonania świadczenia przez darczyńcę,
• Zasiedzenie – obowiązek powstaje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie.

W przypadku nabycia majątku w drodze darowizny, zasiedzenia lub innych form, nabywca zobowiązany jest do zgłoszenia majątku w urzędzie skarbowym w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Zgłoszenie podatkowe i dokumentacja

W przypadku, gdy nabycie majątku nie miało miejsca w drodze aktu notarialnego, nabywca ma obowiązek samodzielnie zgłosić nabycie do odpowiedniego urzędu skarbowego. W tym celu należy złożyć zeznanie podatkowe na formularzu SD-Z2 lub SD-3, w zależności od sytuacji. W formularzu należy podać dane identyfikujące podatnika, spadkodawcę lub darczyńcę oraz wartość nabytego majątku.

W zależności od formy nabycia, do zgłoszenia należy dołączyć odpowiednią dokumentację, np. dowody przekazania darowizny w przypadku darowizny pieniężnej lub zaświadczenie stwierdzające wartość spadku.

Zwolnienia i ulgi

Niektóre darowizny i spadki mogą być zwolnione z opodatkowania, jeżeli spełnione zostaną określone warunki. Na przykład, istnieją ulgi dla najbliższej rodziny, która przekroczy kwoty wolne od podatku, jeśli spełnione są określone warunki prawne. Dodatkowo, istnieje możliwość skorzystania z innych zwolnień w zależności od charakteru darowizny czy spadku.

Ważne jest, aby osoby nabywające majątek zgodnie z przepisami zgłaszały nabycie w urzędzie skarbowym, a także znały wysokość przysługujących im kwot wolnych od podatku i stawki opodatkowania.