Darowizny rodzinne – jak przekazywać majątek bez podatku?

Darowizny w rodzinie to popularny sposób na przekazywanie majątku bliskim osobom. Zgodnie z art. 4a Ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn: “zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę”.

Jednak aby uniknąć obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn, należy spełnić określone warunki. W tym artykule omówimy zasady dotyczące darowizn w najbliższej rodzinie, zwolnienia podatkowe oraz formalności, które trzeba dopełnić, aby skorzystać z preferencji podatkowych.

Darowizna w najbliższej rodzinie a zwolnienie z podatku

Zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn, osoby zaliczane do zerowej grupy podatkowej są całkowicie zwolnione z podatku od darowizn. Do tej grupy należą: małżonek, zstępni (dzieci, wnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie), pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Oznacza to, że przekazanie majątku tym osobom nie wiąże się z koniecznością zapłaty podatku, o ile zostaną spełnione dodatkowe warunki formalne.

Warto pamiętać, że do zerowej grupy podatkowej nie zaliczają się teściowie, zięć czy synowa. Dla nich przewidziane są wyższe kwoty wolne od podatku, ale nie ma całkowitego zwolnienia. Dlatego tak ważne jest precyzyjne określenie stopnia pokrewieństwa przy planowaniu darowizny w rodzinie.

Warunki skorzystania ze zwolnienia z podatku od darowizn

Aby skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn przy darowiźnie w najbliższej rodzinie, należy spełnić dwa kluczowe warunki:

• Darowizna musi być dokonana w zerowej grupie podatkowej (małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha).
• Obdarowany musi zgłosić fakt otrzymania darowizny do urzędu skarbowego na formularzu SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od daty jej otrzymania.

Zgłoszenie darowizny jest obowiązkowe, jeśli jej wartość przekracza kwotę wolną od podatku, która od 1 lipca 2023 roku wynosi 36 120 zł. Limit ten dotyczy darowizn otrzymanych od tej samej osoby w ciągu 5 lat. Jeśli wartość darowizny mieści się w kwocie wolnej, nie ma obowiązku jej zgłaszania.

Wyjątkiem od obowiązku zgłoszenia jest sytuacja, gdy umowa darowizny została sporządzona w formie aktu notarialnego. Wówczas to na notariuszu ciąży obowiązek przekazania informacji o darowiźnie do urzędu skarbowego. Dotyczy to przede wszystkim darowizn nieruchomości, które wymagają formy aktu notarialnego.

Darowizna gotówkowa a zwolnienie z podatku

Szczególną uwagę należy zwrócić na darowizny gotówkowe w rodzinie. Aby skorzystać ze zwolnienia z podatku, taka darowizna musi być udokumentowana dowodem przekazania środków na rachunek bankowy obdarowanego, przekazem pocztowym lub poprzez Spółdzielczą Kasę Oszczędnościowo-Kredytową (SKOK). Nie może być dokonana w formie gotówkowej „z ręki do ręki”.

Choć organy podatkowe stoją na stanowisku, że tylko darowizna udokumentowana przelewem uprawnia do zwolnienia, to sądy administracyjne prezentują bardziej liberalne podejście. W licznych wyrokach WSA i NSA wskazują, że darowizna gotówkowa również może korzystać ze zwolnienia, powołując się na cel społeczny regulacji, jakim jest ochrona i wsparcie rodziny. Niemniej, aby uniknąć sporów z fiskusem, bezpieczniej jest dokonać darowizny w formie bezgotówkowej.

Niezgłoszona darowizna – konsekwencje podatkowe

Niedopełnienie obowiązku zgłoszenia darowizny w ustawowym terminie 6 miesięcy skutkuje utratą prawa do zwolnienia podatkowego. W takiej sytuacji darowizna podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych, według skali podatkowej przypisanej do danej grupy podatkowej. Stawki podatku wynoszą od 3% do 20% w zależności od wartości darowizny i stopnia pokrewieństwa.

Niezgłoszenie darowizny, która wyjdzie na jaw podczas kontroli skarbowej, może się wiązać nie tylko z koniecznością zapłaty podatku, ale także z sankcjami karnymi skarbowymi. Wysokość kary zależy od stopnia uszczuplenia należności budżetowych. Dlatego tak ważne jest dopilnowanie formalności i terminowe zgłoszenie darowizny do urzędu skarbowego.

Darowizna od rodziców – najczęstsze przypadki

W praktyce jedną z najpopularniejszych form wsparcia dzieci przez rodziców jest darowizna pieniężna lub rzeczowa, np. na zakup mieszkania. Jeśli wartość takiej darowizny przekracza kwotę wolną 36 120 zł, obdarowane dziecko musi zgłosić ten fakt do urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy. W przeciwnym razie darowizna będzie opodatkowana.

Warto też pamiętać, że rodzice powinni być w stanie udokumentować źródło pochodzenia środków przekazanych w formie darowizny. Wysokie kwoty darowizn powinny mieć pokrycie w osiąganych dochodach i zgromadzonych oszczędnościach. W razie kontroli skarbowej darczyńca może być poproszony o wyjaśnienie pochodzenia majątku.